🌓 فراتلفیق‌گرایی، راهی برای رهایی - بخش دوم
✍️ حسین شیران

.

اگرکه کثرت ایدئولوژی‌های تفسیرگر و تغییرگر جهان اینک مهم‌ترین مسأله‌ی جهان زیست ماست نخست ببینیم این کثرت چگونه حادث می‌شود. برای این منظور هیچ چیز، به باور من، به اندازه‌ی "حکایت پیل مولانا" گویا نیست. اگرکه پدیدارشناسی، مطالعه و توصیف پدیده‌ها از هر نوع بر اساس نحوه‌ی بروز و تجلی آن‌ها قبل از هرگونه ارزش‌گزاری و قضاوت ارزشی باشد این حکایت پرمغز در دفتر سوم مثنوی معنوی یک روایت پدیدارشناسانه‌ی ناب از چگونگی پیدایش ایدئولوژی‌هاست- بسی پیش از آن‌که این عنوان باب شود.

.

پیل اندر خانه‌ی تاریک بود | عرضه را آورده بودندش هنود
از برای دیدن‌اش مردم بسی | اندر آن ظلمت همی‌‌شد هر کسی
دیدن‌اش با چشم چون ممکن نبود | اندر آن تاریکی‌اش کف می‌بسود

.

در هر سه بیت آغازین تکیه و تأکید مولوی بر ظلمت و تاریکی حاکم بر فضا و اصل ماجرا (پیل = حقیقت) است؛ این حکایت از خود مولانا نیست پیش از او کسان دیگری همچون غزالی و سنایی هم آن را آورده‌اند منتهی آن‌ها عارفانه فضا را روشن و افراد را نابینا توصیف کرده‌اند ولی مولوی حکیمانه افراد را بینا و فضا را تاریک به تصویر کشیده است. حکایت مولوی بس ارزنده‌تر و آموزنده‌تر و برازنده‌تر است چه اصل مسأله نابینایی مطلق و ذاتی انسان نیست بلکه نابینایی نسبی و ناشی از شرایط محیطی‌ست. سعدی هم که می‌گوید: "حقیقت سرایی‌ست آراسته | هوا و هوس گرد برخاسته؛ نبینی که هرجا که برخاست گرد | نبیند نظر گرچه بیناست مرد"، مشخصا بر این نظر است.

.

انسان بواقع در قبال و یا در مقابل حقیقت کور نیست اما اینکه چرا همواره در راه کشف و شرح و وصف آن می‌لنگد نخست بخاطر پوشیده و پشت پرده و دور از نظر بودن خود حقیقت است- ارزش و اهمیت کشف حقیقت هم به همین است؛ و بعد ظرفیت احساس و ادراک انسان محدود و مستعد اشتباه و انحراف است؛ در تأثیر تغییرات و تحولات فضای حاکم بر احساس و ادراک هم که تردیدی نیست. در کل کم و کیف کار متأثر از سه عامل متغیر است: ۱- موقعیت و ویژگی‌های ادراک‌شونده (مُدرَک) ۲- موقعیت و ویژگی‌های ادراک‌کننده (مُدرِک) ۳- زمینه‌ و زمان ادراک؛ نتیجه تفاوت در دریافت‌هاست.

.

آن یکی را کف به خرطوم اوفتاد | گفت همچون ناودانست این نهاد
آن یکی را دست بر گوش‌اش رسید | آن برو چون بادبیزن شد پدید
آن یکی را کف چو بر پایش بسود | گفت شکل پیل دیدم چون عمود
آن یکی بر پشت او بنهاد دست | گفت خود این پیل چون تختی بدست

.

(ادامه در بخش بعد)

.

🆔 https://t.me/Hossein_Shiran (Author)

🌓 https://t.me/orientalsociology (Channel)

⚛️ https://t.me/OrientalSocialThinkers (Group)