🌓 فراتلفیق‌گرایی، راهی برای رهایی - بخش پنجم
✍️ حسین شیران

.

اوهام آمیخته با افهام در ایدئولوژی‌های ما بدوا ناشی از تاریکی‌های حاکم بر جهان شناخت ما هستند. بواقع ما چون امکان یا توان شناخت کل حقیقت و واقعیت را نداریم ناگزیر در مورد بخش‌های باقیمانده و ناشناخته‌اش- صرفا بر اساس بخشی که شناخته‌ایم- خیال‌پردازی می‌کنیم؛ مثال حکایت مولوی بسی کاهش‌گرایانه یک پیل را ناودانی تصور و تلقی می‌کنیم و بعد با او از هر نظر بمثابه‌ی یک ناودان برخورد می‌کنیم! ببینید تفاوت کار از کجا تا کجاست؟ پیل کجا و یک ناودان و یا فرقی نمی‌کند ستون و تخت و بادبیزن کجا؟

.

اما اگر که تاریکی مسبب این همه اوهام است چاره چیست؟ اگر که به زرتشت پیامبر- این "نخستین اندیشه‌گر بزرگ تاریخ جهان" (بقول نیچه) باشد علاج تاریکی نه وانهادن و پا به فرار گذاشتن و نه ماندن و شمشیر کشیدن بلکه مشخصا روشن کردن شمعی‌ست؛ باید باز ماند و شمعی برافروخت و با آن بر تاریکی حاکم بر فضا غالب آمد؛ مولوی هم در حکایت پیل خود در طرح و شرح راه حل دقیقا یک چنین نظری دارد آنجا که می‌گوید: "در کف هر کس اگر شمعی بدی | اختلاف از گفت‌شان بیرون شدی".

.

باری، ایدئال اینست که فضا روشن و امکان احساس و ادراک بیشتر و بهتر حقیقت و یا واقعیت امر فراهم گردد، اما اگرکه امکان شمع‌افروزی وجود نداشته باشد چه؟ و یا اگرکه فضا و یا موضوع شناخت بس وسیع‌تر و بزرگ‌تر از پوشش روشنایی شمع ما باشد چه؟ ما نظرا و عملا حقایق و وقایعی داریم که به این سادگی در و یا هر و یا هیچ ظرف مکان و زمانی نمی‌گنجند، در این‌صورت شمع افروختن ما چندان توفیری در کم و کیف کار ایجاد نخواهد کرد. ضمن اینکه با وجود روشنایی مطلق هم تفاوت در کم و کیف احساس‌ها و ادراک‌ها و به تبع آن پنداشت‌ها و برداشت‌ها تا حدی همچنان وجود خواهد داشت.

.

بر این اساس ضرورتا باید فکری به حال موارد عدم امکان یا عدم اکتفای شمع‌افروزی بکنیم. در این راه پیش و بیش از هر چیز باید به "اصل خودنابسندگی" قائل باشیم، به این معنی که هرگز احساس و ادراک و پنداشت و برداشت نه خود و نه هیچ کس دیگری از حقیقت و یا واقعیت امری را کامل و بسنده تلقی نکنیم و همواره به ناقص و ناکافی بودن آن ایمان داشته باشیم. احساس خودبسندگی ام ‌البلایای عالم نظر است چه تحققا نقطه‌ی پایانی بر تحقیق و تفحص و نقطه‌‌ی آغازی بر استبداد رأی - همین است و جز این نیست- است. در این زمینه دنیای علم واجد راهکارها و راهبردهایی است که ضرورتا باید در عالم ایدئولوژی هم بکار بست.

.

(باقی در بخش بعد)

🆔 https://t.me/Hossein_Shiran (Author)

🌓 https://t.me/orientalsociology (Channel)

⚛️ https://t.me/OrientalSocialThinkers (Group)