فرهنگ جامعه شناسی پزشکی  Dictionary of Medical  Sociology
نوشتۀ ویلیام سی. کاکرهام William C. Cockerham و فریس جی. ریتچی Ferris J. Ritchey
ترجمۀ حسین شیران Hossein Shiran
****************************************************
بخش هفتم: گذشته‌های نه چندان دور: 1970-1990 (قسمت دوم)

     دو حوزه‌ای که در آن جامعه شناسان پزشکی بریتانیا بر دیگران تفوق یافتند تحققاً در زمینة «جامعه شناسی پزشکی کاربردی 1» بود؛ این دو حوزه یکی نگارش منابع درسی گسترده در زمینه‌های بهداشت و درمان برای دانشجویان و دیگری تأکید بر آنالیز یا تجزیه و تحلیل حرفة پزشکی بود؛ در حوزة نخست، کتاب‌هایی که در زمینة «جامعه شناسی پزشکی کاربردی» پدید آمدند عبارت بودند از «جامعه شناسی در پزشکی 2» (1975) اثر «آر. کنت جونز 3» و «پاتریشیا جونز 4» و «کلیات جامعه شناسی‌ پزشکی کاربردی 5» (1989) اثر «دیوید آرمسترانگ 6» که تا پایان سال 1989 سه بار به زیر چاپ رفت. گذشته از اینها کتاب‌های چاپ شدة دیگری هم بودند مانند کتاب «جامعه شناسی حرفة پزشکی 7» (1975) اثر «کارولین کاکس 8» و «آدریان مید 9» و نیز کتاب «کاربرد جامعه شناسی در پزشکی 10» اثر «دونالد پاتریک 11» و «گراهام سکمبلر 12» که در سال 1991 برای سومین بار تجدید چاپ شد.
 

     دومین حوزه دربرگیرندة مطالعات سطح خرد فعل و انفعالات در موقعیت‌های پزشکی بویژه آنالیز کارهای روزمره در پزشکی حرفه‌ای بود. از این سنتِ در حال رشد در «جامعه شناسی پزشکی» بریتانیا مجموعه‌ای از مطالعات پدید آمده است که در آنها به تجزیه و تحلیل کار بالینی از نقطه‌نظرات مشارکت‌کنندگان در آن در چارچوبی نسبتاً گسترده از «نظریة تعامل نمادین 13» و «روش‌شناسی مردم‌نگارانه 14» پرداخته شده است. این مردم‌نگاری‌ها گزارشی از روابط روزمرة میان بیماران، پزشکان و سایر افراد موجود در سازمان‌های پزشکی ارائه دادند با غنایی خاص در جزئیات که بطور معمول در مجموعه آثار آمریکایی به چشم نمی‌خورد.
 

     نمونه‌هایی از این طیف مطالعات عبارتند از «به قصد دیدن دکتر 15» (1975) اثر «جی. ستیمسون 16» و «آ. وب 17»، «مطالعات در زندگی روزمرة پزشکی 17» (1976) اثر «دبلیو. وادزورث 19» و «دی. رابینسون 20»، «رویارویی‌ها در پزشکی 21» (1977) اثر «آلن دیویس 22» و «گوردون هوروبین 23»، «سازمان اجتماعی سلامت بازدیدکنندگان 24» (1977) اثر «رابرت دینگوال 25»، «کار پزشکی 26» اثر «پل اتکینسون 27» و «کریستین هیث 28» (1981 ) و «تجربة بالینی: مردم‌نگاری آموزش پزشکی 29» (1981) اثر «اتکینسون 30». کتاب دیگری که در این سنت تولید شد «تجربة بیماری 31» ( 1984) اثر «ری فیتزپاتریک 32» و همکارانش بود.
 

     و اما در آلمان، اولین کتاب درسی در زمینة «جامعه شناسی پزشکی» «کتاب جامعه‌شناسی پزشکی 33» بود که توسط «یوهانس سیه‌گریست 34» در سال 1974 نوشته شد و تا سال 1995 پنج‌بار تجدید چاپ شد. در میان دیگر متون آلمانی‌زبان بویژه راجع به «جامعه شناسی پزشکی» و نه ترکیبی از «روانشناسی‌پزشکی 35» و «جامعه شناسی 36» (که بشدت به سنگین‌تر کردن وزن «روانشناسی 37» تمایل دارد) دو کتاب وجود دارند که در سال 1975 پا به عرصة وجود گذاشته‌اند؛ اینها عبارتند از «جامعه شناسی در پزشکی 38» اثر «کریستین فون فربر 39» و کتاب «جامعه شناسی پزشکی 40» اثر «بریگیته گیسلر 41» و «پیتر توما 42» که چاپ دوم آن در سال 1979 به میان آمد.
 

     دو کتاب دیگر که در سال 1978 منتشر شدند عبارتند از «جامعه شناسی پزشکی» اثر «هانس اولریش دپه 43» رهبر جامعه‌شناسان پزشکی مارکسیست آلمان غربی و «جامعه شناسی پزشکی» اثر «ویلهلم روزلر 44» و «هربرت ویف‌هیوز 45». کتاب‌های بیشتر در این زمینه که اخیراً به چاپ رسیده‌اند عبارتند از کتاب «Medizin in unserer Gesellschaf 46» اثر «پل لوث 47» (1986) و کتاب «جامعه شناسی پزشکی» نوشتة «الکساندر شولر 48» و همکارانش در سال (1992).
 

     «شولر» و «دونالد لایت 49» جامعه‌شناس پزشکی آمریکایی با مشارکت هم در سال 1986 اثر مهم دیگری دربارة نظام ارائة خدمات بهداشت و درمان آلمان تحت عنوان «ارزش‌های سیاسی و خدمات بهداشت و درمان: تجربة آلمان 50»  به چاپ رسانده‌ بودند. از دیگر مطالعات عمدة آلمانی‌ها در جامعه شناسی پزشکی می‌توان به آثار کسانی همچون «گونتر لوخمن 51» و همکارانش با عنوان «سلامت و بیماری در آمریکا و آلمان 52» (1989) و «نظام بهداشت و درمان در اتحادیه اروپا 53» (1995) اشاره داشت.
 

     با اینحال «جامعه شناسی پزشکی» در آلمان همچون هر جای دیگری هنوز علمی نوپاست؛ در واقع از سال 1958 بوده است که دانشمندان آلمانی به این رشته گرایش پیدا کرده‌اند و تا سال 1970 «جامعه شناسی پزشکی» هیچ جایگاهی در نظام آموزش پزشکی آلمان نداشته است (Cockerham 1983). رابطة سنتی موجود میان «جامعه شناسی» و «پزشکی» در آلمان در حقیقت ریشه در «پزشکی اجتماعی 54» دارد که باز می‌گردد به تلاش‌های برخی از چهره‌های تاریخی آلمان در پزشکی قرن نوزدهم، در درجه اول همچون «رودولف ویرچو 55»، «سالومون نیومن 56» و «آلفرد گروژان 57» از بابت تأکیدی که بر ارتباط بین دو عامل «بیماری» و «شرایط اجتماعی» داشته‌اند.
 

     «ویرچو» که با کار در زمینة آسیب‌شناسی سلولی سهم عمده‌ای در توسعة پزشکی غرب داشت یک بار اعلام کرد که «پزشکی یک علم اجتماعی است»! این بیان و بینش او در این مورد اغلب بعنوان یک توجیه تاریخی برای همکاری بین دو علم «پزشکی» و «جامعه شناسی» در آلمان مورد استناد قرار می‌گیرد. اما چه چیز باعث شد تا دهة 1970 شرایط روشنفکری امیدوار کننده‌ای برای «جامعه شناسی پزشکی» در آلمان غربی وجود داشته باشد و بعد در رقابت با «پزشکی اجتماعی» پس رانده شود و از سوی جامعه‌شناسان آکادمیک مورد بی‌توجهی واقع شود؟ بنا به نوشتة «الیزابت کلاوز 58» (1982) اینکه «جامعه شناسی پزشکی» توانست کنترل دانش «جامعه شناسی پزشکی» در آلمان غربی را بدست آورد بخاطر افزایش تعداد جامعه‌شناسانی بود که به تحقیق در زمینة «جامعه شناسی پزشکی» هدایت شدند.

     در حال حاضر «جامعه شناسی پزشکی» در حال تبدیل شدن به بزرگترین زیرشاخة جامعه‌شناختی در «جامعه شناسی» از نظر مشارکت‌کنندگان در آنست. با فروپاشی «کمونیسم» در سال 1989 و 1990 و متعاقب آن یکپارچه شدن مجدد آلمان، گسترش «جامعه شناسی پزشکی» به دانشگاه‌های آلمان شرقی در حال شکل گرفتن است. «جامعه شناسی پزشکی» در دولت آلمان شرقی بنیان مارکسیستی داشت از این جهت در این منطقه بنا به برخی از سنن زمینة مساعدی برای رشد این رشته بوجود آمد (Huttner 1987).
 

     یکی از نشریات مهم در «جامعه شناسی پزشکی» در دهة 1980 «تحول اجتماعی پزشکی آمریکا 59» اثر «پل استار 60» بود (1982) که به کسب «جایزة پولیتزر 61» هم نائل آمد. کتاب «استار» نزول جایگاه و قدرت حرفه‌ای شغل پزشکی و افزایش نظام‌های ارائه خدمات بهداشت و درمان شرکتی را در راستای رسیدن به سود مورد بررسی قرار داد. بخش‌های عمده‌ای از پژوهش در «جامعه شناسی پزشکی» در اواخر دهة 1980 شامل مطالعات پیرامون تفاوت‌های بهداشت و درمان میان زنان و مردان (Verbrugge 1985 ،1989)، قشربندی اجتماعی و سلامت و درمان (کاپلان 1989)، شیوه‌های زندگی سالم و بهداشتی (Cockerham ، Kunz ، Lueschen ، و Spaeth 1986؛ Cockerham ، Kunz ، و  Lueschen 1988) و ایدز (Weitz 1989) و نیز تحقیقات فزاینده از جایگاه حرفه‌ای در شرف تغییر پزشکان (ریتزر و Walczak 1988) بوده‌اند.
 

     تلاش‌هایی هم در جهت تثبیت کاربرد تئوری‌های جامعه‌شناختی در آثار «جامعه شناسی پزشکی» در جریان بود. در ایالات متحده «ویتزکین 62» (1989) سهم عمده‌ای در کاربرد «تئوری مارکسیستی» در تجزیه و تحلیل تعامل پزشک و بیمار داشت، در حالی که «باری گلاسنر 63» (1988 ، 1989) «تئوری پست‌مدرن 64» را در راستای تجزیه و تحلیل «بدن» و «خود» 65 بکار گرفت. تحقیقات بر روی بدن در طول این دوره با اقبال عمده‌ای روبرو شد، به ویژه در اروپا که در آن کتاب «برایان ترنر 66» با عنوان «بدن و جامعه 67» (1984) آغازگر مباحثات جامعه‌شناختی در مورد این موضوع شد. «ترنر» بخش اعظم بینش خود را بر پایة اثری متقدم از نظریه‌پرداز فرانسوی «میشل فوکو 68» (1973) بنا نهاد که به بررسی شیوه‌هایی پرداخته بود که طی آن دانش پزشکی برای کنترل اجتماعی بدن انسان توسط نهادهایی همچون درمانگاه مورد استفاده قرار می‌گرفت.
 

     همچنین در اروپا، جامعه‌شناسان پزشکی‌ای همچون «گراهام سکمبلر» بریتانیایی کتابی بی‌سابقه‌ تحت عنوان «نظریه‌های جامعه شناسی و جامعه شناسی پزشکی 69» (1987) منتشر ساخت که توأمان تنوعی از چشم‌اندازهای نظری در زمینة سلامت و پزشکی به ارمغان آورد و «یوتا گرهارد 70» آلمانی بحث‌های نظری گسترده‌ای- به وسعت یک دهه کار- در کتاب خود «ایده‌هایی دربارة بیماری : تاریخ سیاسی و روشنفکری جامعه شناسی پزشکی 71» (1989) فراهم ساخت.

     پایان بخش هفتم

پی‌نوشت‌های بخش هفتم:

1- Applied Medical Sociology 2- Sociology in Medicine 3- R. Kenneth Jones  4- Patricia Jones 5- An Outline of Sociology as Applied to Medicine  6- David Armstrong  7- A Sociology of Medical Practice  8- Caroline Cox 9- Adrian Mead 10- Sociology as Applied to Medicine  11- Donald Patrick  12- Graham Scambler 13- Symbolic Interactionist 14- Ethnomethodology  15- Going to See the Doctor 16- G. Stimson 17- A. Webb 18- Studies in Everyday Medical Life 19- W. Wadsworth  20- D. Robinson 21- Medical Encounters  22- Alan Davis 23- Gordon Horobin  24- The Social Organization of Health Visitor Training 25- Robert Dingwall  26- Medical Work  27- Paul Atkinson  28- Christian Heath  29- The Clinical Experience: An Ethnography of Medical Education 30- Atkinson  31- The Experience of Illness  32- Ray Fitzpatrick 33- Lehrbuch der Medizinischen Soziologie  34- Johannes Siegrist  35- Medical Psychology 36- Sociology 37- psychology 38- Soziologie fur Mediziner 39- Christian von Ferber 40- Medizinsoziologie  41- Brigitte Geissler  42- Peter Thoma 43- Hans Ulrich Deppe 44- Wilhelm Roessler  45- Herbert Viefhues  46- Medizin in unserer Gesellschaf 47- Paul Liith 48- Alexander Schuller  49- Donald Light 50- Political Values and Health Care: The German Experience  51- Giinther Luschen  52- Health and Illness in America and Germany 53- Health Systems in The European Union 54- Social Medicine 55- Rudolf Virchow 56- Salomon Neuman  57- Alfred Grotjahn  58- Elizabeth Claus 59- The Social Transformation of American Medicine  60- Paul Starr  61- Pulitzer prize 62- Waitzkin 63- Barry Glassner 64- Postmodern Theory   65- The Body and The Self 66- Bryan Turner 67- The Body and Society 68- Michel Foucault  69- Sociological Theory and Medical Sociology 70- Uta Gerhardt 71- Ideas about Illness: An Intellectual and Political History of Medical Sociology

🆔 https://t.me/Hossein_Shiran
🌓 https://t.me/orientalsociology
⚛️ https://t.me/OrientalSocialThinkers