چالش‌های جلف اینستاگرامی، بازی‌ای شوم در زمین ذلیل‌افتادۀ جامعۀ مدنی

✍️ حسین شیران (دکترای جامعه‌شناسی، بررسی مسائل اجتماعی ایران)

بخش دوم

     گسترش بی‌حد و حصر شبکه‌های اجتماعی در میان مردم، در واقع، بازی جدید ائتلاف دو جزء اول یعنی بازار و دولت یا سرمایه‌دار و سیاست‌مدار (اقتصاد سیاسی) در زمین ذلیل‌افتادۀ جزء سوم یعنی جامعۀ مدنی در عصر جدید است؛ اگر که در مستعمره بودن جامعۀ مدنی به دست دو جزء اول هیچ تردیدی نداشته باشیم در پذیرش این اصل هم نباید هیچ تردیدی به خرج بدهیم که هیچ استعمارگری هیچ‌گاه مستعمرۀ خویش را به حال خود رها کرده و بی‌طرح و بی‌برنامه نمی‌گذارد؛ بی‌برنامه‌گی همان و به محاق رفتن منافع همان؛ از این نظر، یقین باید داشت که برنامه‌ریزی برای ادارۀ مستعمره از سوی استعمارگر هیچ‌گاه تعطیل نمی‌شود بلکه به واقع امر، از شکلی به شکل دیگر تغییر می‌یابد و این با توجه به تغییرات و دگرگونی‌های اجتناب‌ناپذیر در شرایط حاکم بر روابط و مناسبات، طبیعتا امری ضروری به شمار می‌رود.

     پیش از توسعۀ کاپیتالیسم (نظام سرمایه‌گرایی و سرمایه‌داری)، این مستعمره قرن‌های متمادی تحت سلطۀ فئودالیسم و مناسبات سرکوب‌گرانۀ ارباب-رعیتی حاکم بر آن اداره می‌شد؛ خیل خان‌ها و عوامل اجرایی پرشمار آنها در تمامی گسترۀ جوامع سنتی حتی در دورافتاده‌ترین نقاط هم بر اجتماعات روستائی و عشایری حاکم بودند و با کم‌ترین فاصلۀ فیزیکی اوضاع و احوال رعیت حاضر در حوزۀ حاکمیتی خود را تحت نظر و کنترل داشتند و به این وسیله با حفظ نظم و وضع موجود، زمینۀ لازم برای سلطۀ سیاسی و بهره‌کشی اقتصادی هر چه بیش‌تر اربابان حاکم را فراهم می‌ساختند.  

     در عصر جدید اما در پی انقلاب علمی و صنعتی و توسعۀ گستردۀ فنون و فناوری‌های ارتباطی، اسباب و اساس لازم برای حفظ هژمونی حاکمان هم به شدت دگرگون گشته و به انحاء مختلف روزآمد گشته است؛ بر این اساس حالا دیگر هیچ نیازی نیست عوامل اجرایی حفظ هژمونی حاکمان همچون گذشته از نزدیک‌ترین فاصله بر مردم مسلط گشته و با مواجهه‌ای رودررویانه آنها را کنترل کنند. این مهم حالا به ابزارهای ارتباطاتی پیشرفته‌ای همچون گوشی‌های تلفن همراه و نرم‌افزارهای پرکاربردی همچون شبکه‌های اجتماعی محول شده است. حالا دیگر فارغ از ابزارهای کنترل جمعی، هر فرد به مثابۀ یک عضوی از جامعۀ مدنی یک گوشی هوشمند در بردارد که هم چشم دارد، هم گوش دارد، هم هوش، همیشه هم همراه اوست و از این قابلیت ویژه برخوردار است که لحظه‌به‌لحظه به صورت مستند گزارش موقعیت‌ها و حرف‌ها و حرکات صاحب خود را به راحتی به مراجع حاکم ارائه دهد.
 

ادامه دارد ...

🆔 @Hossein_Shiran
🌓 https://t.me/orientalsociology
⚛️ https://t.me/OrientalSocialThinkers (OST)