🌓 در باب اخلاق اجتماعی - بخش اول
✍️ حسین شیران

.

شدت و حدت و وسعت اجتماع‌گزینی انسان، علی‌رغم آفت‌ها و آسیب‌ها و آزار‌هایی که اجتماع برایش داشته و دارد، بحدی‌ست که دیگر جایی برای بحث بر سر اجتماع‌گریزی‌اش نمی‌گذارد. این واقعیت بقدری آشکار است که ما بی هیچ حاشیه و حرف و حدیث اضافه‌ای اصل و اساس بودن و "اصالت اجتماع" را بپذیریم و تمام توان خویش را، علما و عملا، صرف حل و فصل مسائل و مشکلات خرد و میان و کلان آن سازیم؛ این نخستین نتیجه از این بحث است: وقتی ما را گریزی از اجتماع نیست ناگزیر باید به اجتماع بیندیشیم.

.

اما پذیرش اصل و اساس و اصالت اجتماع بلافاصله ما را به پذیرش اصل و اساس و اصالت دیگری وامی‌دارد: "هم‌زیستی"؛ این اصل با اصل اجتماع نه فقط بیگانه و بیرونی نیست بلکه برعکس بقوت در متن و بطن و معنی و مفهوم آن مستتر است؛ افراد بواقع به انگیزه و امید هم‌زیستی گرد هم می‌آیند و این گردهم‌آیی‌ست که به اجتماع امکان وجود می‌دهد. بدون انگیزه و امید امکان گردهم‌آیی و بدون گردهم‌آیی امکان اجتماع ذهنا و عینا به امتناع می‌انجامد. این هم نتیجه‌ی دوم: اجتماع به انگیزه و امید هم‌زیستی ممکن و محقق است.

.

با این وجود این مهم یعنی هم‌زیستی در قالب اجتماع بدین سادگی ممکن و میسر نمی‌شود- بقول قدما این از آن دست خمیرها‌ست که برای ورآمدن‌اش زیاد آب می‌برد. در حقیقت آب لازم برای این خمیر باید از سرچشمه‌ی زلال "عقل" تأمین گردد- این چشمه در اقلیم انسانی افراد است اما متأسفانه بس کم جوش و خروش است و کم‌برخورداری این اقلیم هم از این‌روست، و در واقع این خمیر بیشتر از سرچشمه‌ی گل‌آلود "امیال" آب می‌خورد- چشمه‌ای که در اقلیم حیوانی افراد است و یک‌ریز می‌جوشد و می‌خروشد و برخورداری و برمداری این اقلیم هم از این‌روست.

.

به هر حال فرق است میان خمیری که از آب زلال عقل ورآمده و خمیری که به آب گندیده و گل‌آلود امیال و اغراض برآمده است؛ با این وجود نانی که اغلب در اجتماعات بشری پخت و پخش می‌شود بیشتر از خمیر امیال و اغراض بشریست تا عقل او، برای همین هم‌زیستی افراد در قالب اجتماع هیچ‌گاه آن رنگ و بو و طعم و طراوتی که در حقیقت باید داشته باشد را نداشته و ندارد؛ اینست که هم‌زیستی در اجتماع اغلب تهوع‌آور و دردآلود می‌شود. این نتیجه‌ی سوم این بحث است. چاره چیست؟ چاره آن چیزیست که جلوی جولان امیال و اغراض درآید: "اخلاق". (باقی در بخش بعد)

.

🆔 https://t.me/Hossein_Shiran (Author)

🌓 https://t.me/orientalsociology (Channel)

⚛️ https://t.me/OrientalSocialThinkers (Group)