🌓 جامعه‌شناسی جنبش‌های مردمی - بخش نهم
✍️ حسین شیران

.

باری، به‌واقع بر این قرار و مدارهاست که می‌بینیم اغلبِ مردمان علی‌رغم آگاهی‌هایی که دارند در مقاطع و مواقع مختلف اغلب جانب احتیاط را در پیش گرفته، بسی سفت و سخت در دایره‌ی مصالح و منافع خود بست می‌نشینند و "به این سادگی‌ها‌" زمام خویش به دست آگاهی‌شان نمی‌دهند و "به این زودی‌ها" پای از دایره‌ی این اعتکاف بیرون نمی‌نهند. بدیهی‌ست این اغلب را اگر از کل کسر کنیم جز اندکی، که بعد از هر بار جنبش و جهش اندک‌تر هم می‌شوند، چیزی در میان، و یا بهتر بگویم، میدان نمی‌ماند.

.

بهتر است این را هر آن‌که به‌راستی در اندیشه‌ی تحرک‌زایی و تحول‌خواهی‌ست، پیش و بیش از هر چیز، به‌عنوان یک "واقعیت اجتماعی"ِ برآمده از طبیعت معمول آدمی دریابد و هر آن قول و فعلی که دارد را بدوا بر این اصل و اساس سازمان بخشد. سرزنش این ویژگی (منفعت‌گرایی و مصلحت‌گرایی و به تبع آن مصالحه‌گری و محافظه‌کاری در مواجهه با قدرت) یعنی سرزنش و سرکوفت و در واقع سرکوب اغلب مردمان، و این هیچ شیوه‌ی خوبی برای شروع نیست.

.

اغلب مردمان یعنی توده؛ و توده یعنی سهل و ممتنع‌ترین پدیده‌ی اجتماعی- هم برای مطالعه و هم برای مداخله؛ از این جهت نه هیچ جامعه‌شناسان و جامعه‌اندیشان در "توده‌شناسی" و نه هیچ مصلحان- از خیل پیغمبران گرفته تا خیل روشن‌گران، در "توده‌رهایی" راه آسانی در پیش داشته و دارند. بزرگترین چالش برای همه همین مواجهه با توده بوده و است. بر این اساس نباید به این سادگی از توده توقع داشت به صرف آگاهی تکان خورده و تغییراتی در اوضاع و احوال‌اش بدهد. تکان دادن توده، فراتر از تخصص و تعهد، هم "هنر" می‌خواهد هم "حوصله".

.

توده تکاور نیست، توده دلاور نیست، توده جنگاور نیست، که به یک فرمان تکان خورده خود را از قید و بندهای عینی و ذهنی‌ای که پشت هر کدام تاریخ خوابیده رها سازد. این قید و بندها را حاکمان طی قرون متمادی از باب استیلا و استثمار ساخته و پرداخته و بر گرده‌ی توده‌ها انداخته‌اند. بزرگترین این قید و بندها همین "معیشت‌اندیشی" است؛ این بزرگترین قید و بند توده نتیجه‌ی بزرگترین طرح و ترفند حاکمان در کنترل توده یعنی "کنترل معیشت" بوده و است تا مباد فارغ از نیازهای اولیه‌ی‌شان شاخ شده کاخ‌ها را نشانه روند. حاکمان خوب می‌دانند توده مادام که درگیر معیشت باشد ناگزیر همه آگاهی‌ها را در خود جذب و هضم کرده، بی‌هیچ هوده‌ای دفع خواهد کرد. چاره چیست؟

.

(باقی در بخش بعد)

.

🆔 https://t.me/Hossein_Shiran

🌓 https://t.me/orientalsociology

⚛️ https://t.me/OrientalSocialThinkers