جامعه شناسی در ایران: بین سیاست، مذهب و نفوذ غرب
نوشته: علی اکبر مهدی
ترجمه: حسین شیران

بخش ششم

انقلاب و اسلامی‌سازی علوم اجتماعی: دهۀ اول

     تأسیس جمهوری اسلامی در سال 1979 میلادی [۱۳۵۷ خورشیدی] در ایران چالش‌های جدیدی برای جامعه شناسی ایران دربرداشت. علمای ارشد علوم اجتماعی شاغل در نظام اداری کشور اخراج و یا وادار به بازنشستگی شدند. بسیاری از آن‌ها به خارج مهاجرت کرده و چیزی حدود 220،000 صنعت‌گر و استاد دانشگاه از آن زمان کشور را ترک کرده‌اند [خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، 1 می 2001]. با این حال، در دورۀ اوایل انقلاب، حکومت تدریسات و تحقیقات انتقادی در دانشگاه‌ها را تشویق می‌کرد. رادیکالیسم که محبوبیت داشت، رهبران مذهبی حتی تحلیل‌های مارکسیستی را برای افشای وابستگی خارجی نظام پهلوی و تبیین مسائل کشور و علل فقر، سرکوب سیاسی و استعمارگری شایسته یافتند. 

     با سرنگونی نظام سلطنتی، دانشگاهیان انتظار داشتند که انقلاب كنترل حکومت بر دانشگاه‌ها را کاهش دهد و ساختار اداري باز و مشاركت‌محوري را ترویج دهد. اگرچه انقلاب "حکومت اسلامی" برپا داشت با این حال جامعه شناسان انتقادی به آینده خوش‌بین و به ظهور جامعه‌ای جدید واجد ویژگی آزادی و رفاه امیدوار بودند. در واقع در ابتدا این‌گونه به نظر می‌رسید که حوادث به آرامی در حال حرکت به این سمت هستند؛ با این حال، به زودی حکومت جدید هم همان رویکرد از بالا به پایینی را تحمیل کرد که حکومت پهلوی دنبال می‌کرد و چارچوب برنامه‌های درسی و شیوه‌های تدریس جامعه شناسی در کلاس‌ها را تحت کنترل خود درآورد.

     دانشگاه‌ها در برابر تغییرات جدید مقاومت کردند و به میادین اصلی نبرد میان جناح‌های ایدئولوژیک و سیاسی تبدیل شدند. حکومت تصمیم گرفت این تقابل سیاسی و عقیدتی را با بستن دانشگاه‌ها و راه‌اندازی فرهنگی انقلاب برای پاک‌سازی نظام دانشگاهی از عناصر غیراسلامی، غرب‌زده و سکولار از بین ببرد. در ژوئن 1980 [خرداد 1359] "ستاد انقلاب فرهنگی" متشکل از روحانیون، روشنفکران و مقامات مسئول مسلمان منصوب شده از سوی حکومت، برای ایجاد یک "جو اسلامی" در دانشگاه‌ها، "اسلامی کردن" تمامی برنامه‌های درسی و بازتاب اخلاق انقلابی تئوکراسی جدید در آن‌ها تأسیس شد.

ادامه دارد ...

🆔 https://t.me/Hossein_Shiran
🌓 https://t.me/orientalsociology
⚛️ https://t.me/OrientalSocialThinkers