از سیل هم می‌شود سرمایه ساخت!
حسین شیران

     سیل ویران‌گر است آری؛ این را دیگر همه می‌بینیم و همه می‌دانیم! چه تقریبا هیچ سالی نیست که هیچ بارانی نبارد و هیچ سیلابی نیاید و هیچ ویرانی‌ای بار نیاورد؛ اما براستی ویرانی از چه چیز حاصل می‌شود؟ از خیل آب بارانی که در مدت زمان کوتاهی از آسمان می‌بارد و در حجم کلانی در زمین جاری می‌گردد و با شدت و حدت هرچه سست پیش پای خود دارد از بیخ می‌کند و می‌برد و هر چه سفت و سخت می‌بیند را هم کم و بیش آسیب‌زنان از کنارش می‌گذرد؟ ...

     آری کم و بیش همین است و جز این نیست؛ به هر حال از بلایای طبیعی یکی هم همین است و در هر صورت خالی از خسارت نیست، بخصوص در جاهایی که متأسفانه ساختار هم ساختار نیست! اما برخلاف زلزله و توفان که شاید نتوان خیری از آن برد به باور من می‌شود سیل را یک فرصت تلقی کرد و هر سال و هر بار از جاری شدنش نهایت استفاده را برد! بخصوص در کشوری چون کشور ما که خشکی و خشکسالی‌اش در برابر سرسبزی و سیرابی‌اش، در حالت عادی اگر یک به صد بود حالا با این وضع نابسامان زیست‌محیطی که حاکم گشته، چه می‌دانم شاید، یک به هزار گشته! و خود این وضع خطیر و خطرناک است که ایجاب می‌کند بالاخره جایی کاری اساسی صورت بگیرد!

     به این قرار در بحث سیل  مسأله تنها این نیست که چه باید کرد تا از ویرانی‌های ناشی از آن جلوگیری کرد یا دستکم به حدی کاهش‌اش داد که از قابلیت خبر اول شدن نه در سطح ملی که حتی در سطح محلی هم ساقط گردد، بلکه در مرتبه‌ای فراتر از آن مسأله اینست که چه باید کرد و یا چه‌ می‌توان کرد تا معضل و مصیبت سیل را به یک فرصت بی‌بدیل در راستای جبران کم‌باری‌ها و کم‌آبی‌های فزاینده در کشوری تبدیل کرد که اکنون در حجم وسیعی از پیکره‌اش به سختی درگیر تجربۀ تلخ بحران کم‌آبی و بی‌آبی است!

     اینکه مسأله دوم را فراتر از اولی می‌دانم الزاما نه به این خاطر است که "ویرانی از آب" را کم از "کم‌آبی یا بی‌آبی" بها می‌دهم بلکه از این روست که توجه به مسألۀ دوم در واقع توجه به هر دو مسأله است و اگر بنحو اساسی اقدامی در این خصوص صورت بگیرد در واقع اقدامی در جهت رفع هر دو مسأله صورت گرفته است. این یعنی هر دو هدف را می‌توان با یک تیر زد بشرط آنکه پشت پرتاب این تیر به حد کفایت تدبیر  بکار باشد! صرف‌نظر از مقاوم‌سازی ساختارها که در هر شرایط لحاظ باید گردد در مواجهه با جریان بنیادبرافکن سیل یک اقدام لازمۀ هر دو مسأله است و آن به هر ترتیب "کنترل سیلاب" است!

     در این هیچ تردیدی نیست که با این حجم کلان سیلابی که در این یکی دو روز در شمال کشور جاری بوده و است می‌توان پشت چند سد بزرگ کشور در جنوب و حتی غرب و شرق و مرکز کشور را پر آب ساخت یا دستکم جبران مافات داشت! اینجا براستی مشکل اصلی و اساسی اینست که در کشوری به پهناوری ایران، بحران پرآبی و سیلابی جایی و بحران کم‌آبی و بی‌آبی جاهایی دگر است! چند جا سال به سالش هم یک قطره باران نمی‌بارد و در مجموع زمین و زمانش تشنه و ساکنانش درگیر خشکسالی‌اند جایی دیگر اما باران و آب حاصل از آن از حد نیاز بالا زده و بلای جان مردمان می‌گردد!

     با این وضع آیا براستی نمی‌شود هیچ کاری از پیش برد؟ آبی که یک جا بیش‌بودنش بلاست را به جایی برد که خود نبودنش بلاست؟ و به این قرار هر دو را از بلا و بحران دور ساخت؟ اگر که نه، پس چطور نفت  و گاز جنوب را این همه راه تا به شمال و حتی فراتر از آن آورده‌ایم و بیش از خود جنوب هم مصرف می‌کنیم؟ درست به همین منوال، آب را هم از شمال به جنوب ببریم و در این مسیر دست‌کم به حد حیات به داد خشکسالی‌زدگان ایران‌زمین  برسیم! کار که نشد ندارد! برویم کمی هم از این اماراتی‌ها یاد بگیریم که بی‌سروصدا کویر را به بهشت تبدیل کرده‌اند- البته اگر از تحقیر کردن‌شان وقت کنیم!

     در هر صورت از یک جامعه‌شناس نباید پرسید که چگونه این کار باید عملی شود این دیگر در تخصص کارشناسان و مهندسان است! در کل چرا نتوان در مناطق پرباران و سیل‌خیز کشور تدابیری اتخاذ کرد تا بهنگام بارش‌، آب‌های سطحی در همان دقایق آغازین بجای روی هم انباشتن و سیل شدن و بی‌هوده به هر سو سرازیر شدن، بسرعت بسوی کانال‌های بزرگ تعبیه شده در اعماق زمین در نقاط مختلف هدایت شوند و آب کلان جمع‌آوری شده از این طریق هم به مخازن بزرگ ذخیرۀ آب منتقل شوند؟ به این ترتیب تا حد زیادی می‌توان هم از شکل‌گیری سیلاب  و آسیب‌های کلان آن در امان ماند و هم بصورت طبیعی و خداداد از مخازن عظیمی از آب باران برخوردار شد!

     آغاز تمام پیشرفت‌های بشر از همین خیال‌ها بوده است. علم و فناوری در سایۀ اراده و پشتکار ثابت کرده از توان تبدیل هر خیال خامی به یک واقعیت تام  برخوردار بوده و است؛ تنها باید این همه را یک‌جا کنار هم آورد و بکار بست! اگر که یک چنین اتفاقی بیفتد آن تک تیر آغشته به تدبیر، توأمان به هر دو هدف خواهد خورد؛ باران به هر شدتی که ببارد بی‌هیچ هراسی همیشه یک نعمت باقی خواهد ماند؛ سیلابی هرگز شکل نخواهد گرفت مگر در کانال‌های حجیمی که به مخازن وسیع ذخیرۀ آب متصل‌اند! باری به این قرار می‌توان از سیل، سرمایه ساخت! هر هزینه‌ای هم که داشته باشد قطعا از هزینه‌ای که صرف جبران خسارات ناشی از سیل‌ها می‌شود کمتر و مفیدتر خواهد بود!

🆔 https://t.me/Hossein_Shiran
🌓 https://t.me/orientalsociology
⚛️ https://t.me/OrientalSocialThinkers